Aktualności

Odpowiadając na pytania prejudycjalne szwedzkiego Sądu Najwyższego, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozstrzygnął, że pośrednicy oferujący ubezpieczenia z UFK podlegają przepisom Dyrektywy 2002/92/WE w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego, a nie Dyrektywie 2004/39/WE w sprawie rynków instrumentów finansowych.

W wyroku z 31 maja TSUE orzekł, że „Artykuł 2 pkt 3 dyrektywy 2002/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „pośrednictwa ubezpieczeniowego” obejmuje przeprowadzenie prac przygotowawczych do zawarcia umowy ubezpieczenia, nawet wobec braku zamiaru odnośnego pośrednika ubezpieczeniowego zawarcia rzeczywistej umowy ubezpieczenia. Doradztwo finansowe dotyczące inwestowania kapitału udzielone w ramach pośrednictwa ubezpieczeniowego dotyczącego zawarcia umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym wchodzi w zakres stosowania dyrektywy 2002/92, a nie w zakres stosowania dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniającej dyrektywę Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 93/22/EWG”.

Uzasadniając swój wyrok, Trybunał stwierdził, że przeprowadzenie prac przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia jest pojęciem obiektywnym. Stanowi ono więc działalność pośrednictwa ubezpieczeniowego w rozumieniu art. 2 pkt 3 dyrektywy 2002/92/WE, niezależnie od zamiaru pośrednika ubezpieczeniowego w zakresie zawarcia lub nie rzeczonych umów. To zaś z kolei oznacza, iż moment, w którym nie istnieje zamiar pośrednika do zawarcia umów ubezpieczenia, a także subiektywne postrzeganie przez odnośnych klientów dotyczące działalności rzeczonego pośrednika polegającej na przeprowadzaniu prac przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia nie mają znaczenia dla kwalifikacji tej działalności jako pośrednictwa ubezpieczeniowego w rozumieniu wskazanego przepisu. TSUE uznał zatem, że na pierwsze pytanie szwedzkiego SN* należy odpowiedzieć, że art. 2 pkt 3 dyrektywy 2002/92 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „pośrednictwa ubezpieczeniowego” obejmuje przeprowadzenie prac przygotowawczych zawarcia umowy ubezpieczenia, nawet wobec braku zamiaru odnośnego pośrednika ubezpieczeniowego do zawarcia rzeczywistej umowy ubezpieczenia.

Z kolei odpowiadając na pytanie o to, czy doradztwo finansowe dotyczące inwestowania kapitału udzielone w ramach pośrednictwa ubezpieczeniowego w zakresie zawarcia polisy z UFK wchodzi w zakres stosowania dyrektywy 2002/92, czy też w zakres stosowania dyrektywy 2004/39, a w przypadku gdyby wchodziło ono w zakres stosowania obu tych dyrektyw, czy stosowanie jednej z tych dyrektyw powinno mieć pierwszeństwo przed stosowaniem drugiej dyrektywy, TSUE przypomniał, że dyrektywa 2002/92 nie zawiera żadnej definicji pojęcia „umowy ubezpieczenia” ani nie odsyła w sposób wyraźny do prawa państw członkowskich w tym zakresie. Podobnie, tak jak to wynika zarówno z wymogów dotyczących jednolitego stosowania prawa Unii, jak i z zasady równości, zakresu terminu „umowa ubezpieczenia” należy poszukiwać z uwzględnieniem kontekstu, w który wpisuje się ta dyrektywa, i powinien on znaleźć w całej Unii Europejskiej autonomiczną i jednolitą wykładnię (zob. analogicznie wyrok z dnia 1 marca 2012 r., González Alonso, C-166/11, EU:C:2012:119, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).

Trybunał przypomniał, że już w innych kontekstach orzekał, iż transakcje ubezpieczeniowe charakteryzują się w sposób ogólnie przyjęty tym, że ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zamian za zapłatę składki z góry, do zapewnienia ubezpieczonemu, w razie urzeczywistnienia się ryzyka objętego ubezpieczeniem, świadczenia uzgodnionego przy zawarciu umowy (wyroki: z dnia 25 lutego 1999 r., CPP, C-349/96, EU:C:1999:93, pkt 17; z dnia 26 marca 2015 r., Litaksa, C-556/13, EU:C:2015:202, pkt 28). Takie transakcje z natury oznaczają istnienie stosunku umownego pomiędzy podmiotem świadczącym usługę ubezpieczenia a osobą, której ryzyka są objęte ubezpieczeniem, czyli ubezpieczonym (wyrok z dnia 17 marca 2016 r., Aspiro, C-40/15, EU:C:2016:172, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

Wynika stąd, że aby wchodzić w zakres pojęcia „umowy ubezpieczenia”, o którym mowa w art. 2 pkt 3 dyrektywy 2002/92, „uefka” powinna regulować zapłatę składki przez ubezpieczonego oraz w zamian za tę zapłatę świadczenie usługi przez ubezpieczyciela w przypadku śmierci ubezpieczonego lub wystąpienia innego zdarzenia przewidzianego w tej umowie. TSUE stwierdził, iż w niniejszej sprawie wydaje się, z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez sąd odsyłający, że rozpatrywana w postępowaniu głównym umowa stanowi umowę ubezpieczenia w rozumieniu wyżej przywołanego przepisu, co zresztą nie zostało zakwestionowane przez szwedzki sąd.

Z kolei w kwestii, czy doradztwo finansowe takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym może wchodzić w zakres działalności wymienionych w art. 2 pkt 3 dyrektywy 2002/92, jeżeli zostało udzielone w ramach pośrednictwa ubezpieczeniowego dotyczącego zawarcia umowy polisy na życie z UFK, Trybunał wskazał, że produkty te są obecnie zdefiniowane w art. 2 dyrektywy 2002/92, w nowym pkt 13, jako produkty ubezpieczeniowe zapewniające wartość w dniu zapadalności lub wartość wykupu, w przypadku gdy ta wartość w dniu zapadalności lub wartość wykupu jest całkowicie lub częściowo narażona, bezpośrednio lub pośrednio, na wahania rynków. Przypomniał też, że definicji nie zmieniła dyrektywa 2014/65, co oznacza, że doradztwo dotyczące takiego elementu inwestycyjnego stanowi zdefiniowaną w tym przepisie działalność pośrednictwa ubezpieczeniowego. Co więcej, wprowadzony do pierwszego z aktów na mocy drugiego nowy rozdział III A, zatytułowany „Dodatkowe wymogi w zakresie ochrony klientów dotyczące produktów inwestycyjnych opartych na ubezpieczeniu” wskazuje, że pośrednictwo takich produktów wchodziło już w zakres stosowania dyrektywy 2002/92 przed jej zmianą przez dyrektywę 2014/65. Dlatego zdaniem TSUE doradztwo finansowe dotyczące inwestowania kapitału udzielone w ramach pośrednictwa ubezpieczeniowego dotyczącego zawarcia umowy ubezpieczenia na życie z UFK wchodzi w zakres stosowania dyrektywy 2002/92. TSUE zwrócił też uwagę, że art. 2 lit. c) dyrektywy 2004/39 wyłącza z zakresu jej stosowania osoby świadczące usługi inwestycyjne, jeżeli taka usługa jest świadczona okazjonalnie w trakcie wykonywania działalności zawodowej, a działalność ta jest regulowana przez przepisy ustawowe i wykonawcze bądź kodeks etyki zawodowej, które nie wykluczają świadczenia tej usługi. A zgodnie z art. 2 pkt 5 dyrektywy 2002/92 działalność zawodowa pośrednika ubezpieczeniowego polega na pośrednictwie ubezpieczeniowym. W zakresie, w jakim pośrednik taki oferuje – spośród dostępnych produktów ubezpieczenia – produkt taki jak rozpatrywane w postępowaniu głównym polisy z UFK, należy uznać, że doradztwo dotyczące inwestowania kapitału określonego przez ów produkt jest udzielane dodatkowo, gdyż doradztwo to jest udzielane w ramach działalności pośrednictwa dotyczącego zawarcia umowy ubezpieczenia, która to działalność podlega przepisom prawa Unii, a mianowicie przepisom dyrektywy 2002/92. Dlatego TSUE uznał, że doradztwo finansowe dotyczące inwestowania kapitału udzielone w ramach pośrednictwa ubezpieczeniowego dotyczącego zawarcia umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym wchodzi w zakres stosowania dyrektywy 2002/92, a nie w zakres stosowania dyrektywy 2004/39.

Komentując wyrok, Rzecznik Finansowy podkreślił, że jego zdaniem każdą umowę ubezpieczenia na życie z UFK należy badać pod kątem oceny, czy ryzyko demograficzne, tj. część ochronna umowy ubezpieczania w odpowiadającej jej klasycznym ujęciu, przeważa nad ryzykiem finansowym związanym z lokowaniem aktywów pieniężnych ubezpieczonych w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe. RzF uważa, że jeżeli w rezultacie takiego badania dojdzie do ustalenia, iż przeważające jest ryzyko demograficzne, wówczas umowa będąca przedmiotem analizy powinna być oceniana poprzez pryzmat umowy ubezpieczenia na życie. W przeciwnym wypadku, w razie przeważającego czynnika ryzyka inwestycyjnego, badana umowa stanowić będzie umowę nienazwaną, niespełniającą essentialia negotii umowy ubezpieczenia na życie.

Rzecznik przypomniał, że w ramach prac senackiej komisji praw człowieka, samorządności i petycji zajmującej się problemami z polisami z UFK, przedstawiał propozycje regulacji precyzującej, co rozumiemy przez umowę ubezpieczenia. Instytucja proponuje wyraźne zapisanie, że za umowę ubezpieczenia z UFK uznaje się tylko taką, w której przynajmniej 51% składki jest przeznaczone na ochronę, a maksymalnie 49% na inwestycję.

***

Pytanie 1
a) Czy w zakres stosowania dyrektywy [2002/92] wchodzi czynność pośrednika ubezpieczeniowego dokonana w sytuacji, gdy nie miał on zamiaru zawarcia rzeczywistej umowy ubezpieczenia? Czy ma znaczenie okoliczność, że taki zamiar nie występował przed rozpoczęciem czynności bądź zanikł dopiero później?
b) Czy w sytuacji przewidzianej w pytaniu pierwszym lit. a) ma znaczenie okoliczność, że pośrednik ubezpieczeniowy prowadził rzeczywistą działalność w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego równolegle z fikcyjną działalnością?
c) Czy, również w sytuacji przewidzianej w pytaniu pierwszym lit. a), ma znaczenie okoliczność, iż czynności te wydały się klientowi na pierwszy rzut oka pracami przygotowawczymi do zawarcia umowy ubezpieczenia? Czy ma jakiekolwiek znaczenie okoliczność, iż w mniemaniu klienta, niezależnie od tego, czy było ono zasadne, miał on do czynienia z przypadkiem pośrednictwa ubezpieczeniowego?

Pytanie 2
a) Czy dyrektywa [2002/92] obejmuje swoim zakresem doradztwo finansowe lub innego rodzaju, świadczone w związku z pośrednictwem ubezpieczeniowym, które nie zmierza do podpisania lub przedłużenia umowy ubezpieczenia? Jakie przepisy mają w tym względzie zastosowanie, w szczególności w odniesieniu do doradztwa w przedmiocie inwestowania kapitału w ramach ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym?
b) Czy doradztwo, o którym mowa w pytaniu drugim lit. a), w sytuacji gdy z definicji stanowi ono doradztwo inwestycyjne w rozumieniu dyrektywy [2004/39], wchodzi również w zakres stosowania przepisów tej dyrektywy, czy też wchodzi wyłącznie w zakres jej stosowania zamiast w zakres stosowania dyrektywy [2002/92]? Jeżeli doradztwo to wchodzi również w zakres stosowania dyrektywy [2004/39], przepisy której z tych dyrektyw mają wówczas pierwszeństwo?.
AM, news@gu.com.pl
(źródło: curia.eu)