Aktualności

7 lipca Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Główne założenia noweli to szybsze eliminowanie praktyk niekorzystnych dla konsumentów oraz usprawnienie kontroli klauzul niedozwolonych.

Przyjęty przez rząd akt powstał w wyniku wspólnej inicjatywy legislacyjnej prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów, Ministra Finansów oraz Ministra Sprawiedliwości. Zapisane w nowelizacji regulacje mają stanowić remedium na problemy konsumentów na różnych rynkach, zidentyfikowane w analizach przeprowadzonych przez wspomniane powyżej instytucje. Analizy te wykazały przede wszystkim, że konsumenci na rynku usług finansowych są niedostatecznie chronieni, np. oferowane im produkty są niedostosowane do ich potrzeb, oraz że system eliminowania niedozwolonych postanowień wzorców umów jest nieefektywny.

Nowe regulacje zakazują oferowania konsumentom usług finansowych nieadekwatnych  do potrzeb nabywcy oraz w sposób nieadekwatny do charakteru w/w usług. Zdaniem projektodawcy postanowienia te mają nakłonić przedsiębiorców do analizowania, czy dana usługa rzeczywiście odpowiada potrzebom konsumentów.

Nowela wprowadza też decyzje tymczasowe, wzorowane na postępowaniach w sprawie praktyk ograniczających konkurencję. Tego typu rozwiązanie ma umożliwić UOKiK szybką reakcję na praktyki zagrażające zbiorowym interesom konsumentów.

Jeszcze w toku postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, decyzja tymczasowa zobowiąże przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań. Pozwoli zapobiec uprawdopodobnionym zagrożeniom. Decyzja tymczasowa będzie wydawana na czas nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie. Akt przewiduje również przyspieszony tryb odwołań: przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia odwołania od decyzji tymczasowej. W takiej sytuacji UOKiK przekaże akta sprawy do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) nie później niż w ciągu 14 dni, a ten będzie miał 2 miesiące na rozpatrzenie odwołania.

Przyjęta przez rząd nowelizacja wprowadza też do ustawy instytucję „tajemniczego klienta”. W założeniu projektodawcy, pozwoli ona uzyskać dowody w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Urząd będzie mógł skorzystać z tego rozwiązania tylko za zgodą sądu. Dzięki wspomnianej instytucji UOKiK nie będzie stosował prowokacji, a jedynie będzie mógł sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi, a także procedurę zawierania umowy. „Tajemniczy klient” będzie miał zastosowanie do wszelkich praktyk, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów.

W myśl nowych przepisów UOKiK będzie mógł wyrazić swój pogląd w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. Pozwoli to prezesowi Urzędu dzielić się z sądami wiedzą i dorobkiem orzeczniczym z zakresu prawa ochrony konkurencji i konsumentów, co umożliwi sądowi wszechstronne rozpoznanie sprawy. Regulacje zapewniają też UOKiK możliwość publikowania bezpłatnych komunikatów i ostrzeżeń w publicznym radiu i telewizji, co pozwoli na szybkie i skuteczne ostrzeganie konsumentów o zachowaniach lub zjawiskach, które istotnie zagrażają ich interesom.

We wprowadzonym przez nowelę nowym modelu kontroli postanowień wzorców umów to prezes UOKiK w decyzji administracyjnej będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania. Szef Urzędu zyska też uprawnienie do określenia środków usunięcia skutków naruszenia zakazu stosowania postanowień niedozwolonych, nakazując np. poinformowanie konsumentów będących stronami umów o uznaniu klauzuli za niedozwoloną.

Nowelizacja przewiduje również, że decyzje UOKiK, uznające postanowienie za niedozwolone, będą miały skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który je stosuje. Postępowanie będzie wszczynane z urzędu lub z inicjatywy konsumentów, rzeczników konsumentów, rzecznika ubezpieczonych oraz organizacji konsumenckich, którzy uzyskują status zawiadamiającego. Na zwiększenie skuteczności eliminowania klauzul z wzorców umów ma wpłynąć wprowadzona w akcie możliwość nakładania kar w wysokości do 10% obrotu za stosowanie postanowień niedozwolonych. Przedsiębiorca będzie miał jednak możliwość uniknięcia kary, jeśli sam zobowiąże się do zmiany praktyk, a także będzie mógł odwołać się od decyzji do SOKiK. Decyzje UOKiK będą publikowane na stronie Urzędu, zaś dotychczasowy charakter rejestru klauzul niedozwolonych zostanie utrzymany przez wskazany w ustawie czas.

Zmiany dotyczące systemu kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umowy mają na celu eliminację problemów w jego funkcjonowaniu – rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie dotyczących tzw. rozszerzonej prawomocności wyroku wpisanego do rejestru oraz wnoszenia pozwu o stwierdzenie abuzywności jedynie w celach zarobkowych. Zgodnie z aktualnym modelem kontrolę wzorców umów sprawuje SOKiK (tzw. kontrola abstrakcyjna), sądy powszechne (tzw. kontrola incydentalna) oraz prezes UOKiK (w ramach postępowań administracyjnych). Dzięki proponowanym zmianom kontrola abstrakcyjna wzorców będzie szybsza i sprawniejsza. Indywidualne dochodzenie praw przez konsumenta w związku ze stosowaniem klauzuli abuzywnej (tzw. kontrola incydentalna) – będzie nadal sprawowana przez sądy cywilne.
Projekt trafi teraz do Sejmu. Ustawa przewiduje 6-miesięczne vacatio legis.
AM, news@gu.com.pl
(źródło: UOKiK, premier.gov.pl)